Maja Iwaszkiewicz - "Świnia na sądzie ostatecznym"

Autor: Maja Iwaszkiewicz

Tytuł: Świnia na sądzie ostatecznym. Jak postrzegano zwierzęta w średniowieczu

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 10 marca 2021

Liczba stron: 240

Ocena: 9/10

Opis:

O takim średniowieczu nikt jeszcze nie pisał.

Co wówczas człowiek myślał o zwierzętach? Jak wyglądała praca dawnego zoologa i jego magiczne eksperymenty? Jak powstały wyobrażenia o ludzko-zwierzęcych hybrydach? Czy w średniowieczu istniały ogrody zoologiczne? Czy wierzono, że zwierzęta pójdą do nieba i należy je sądzić jak ludzi? Barwne opowieści o średniowiecznej faunie wzbogacone zostały o oryginalne ilustracje, które mogą wzbudzać zarówno śmiech, jak i przerażenie. Znaczną część autorka poświeciła opisom stworów fantastycznych: smoków, gargulców i jednorożców. Nie zapomniała też o ówczesnych wegetarianach. Wszystko to prowadzi do zastanawiającego wniosku: świat zwierząt oddziaływał na ludzi w średniowieczu silniej niż obecnie.

Maja Iwaszkiewicz jest historyczką sztuki i mediewistką zakochaną w kulturze średniowiecznej i odszyfrowywaniu jej tajemniczego języka symboli. Próbuje zarazić tą miłością innych.

Recenzja:

Średniowiecze wywołuje w nas raczej nieprzyjemne skojarzenia, ale Maja Iwaszkiewicz w książce Świnia na sądzie ostatecznym udowadnia, że i tę epokę w dziejach ludzkość można polubić. Przedstawia wiele fantastycznych oraz prawdziwych zwierząt, których niegdysiejsze postrzeganie bywa… co najmniej zaskakujące. Krótko mówiąc – tytuł ten jest pełen niespodzianek!

Ostatnio miałam długą przerwę od jakichkolwiek historycznych książek, nawet z ciekawostkami, bo… trafiałam na niemiłosiernie nudne lektury, których treść zapowiadała się fascynująco. Z obawą więc podeszłam do tego tytułu i… zrobiłam to niepotrzebnie, bo Świnię... czyta się po prostu GENIALNIE. Autorka od razu nawiązuje kontakt z czytelnikiem, dzięki czemu mimo licznych ciekawostek czy odniesień do historii, książkę pochłania się szybko i przyjemnie. Powiem więcej – czułam się jak na wykładzie zwariowanej i zabawnej profesorki, i choć to nie powieść, to autentycznie wzruszałam się przy niektórych wzmiankach, ale… głównie pożerałam książkę z ciekawością i śmiechem. Nie przeszkadzał mi nawet fakt, że dużą część książki pochłonął Kościół – wszak w średniowieczu był on wyznacznikiem niemal wszystkiego – nie opiera się to jednak na ciemnogrodzie, a po prostu przekazaniu historycznych smaczków. Choćby odnośnie kotów, gdzie były one uznawane za złe, ale te prążkowane, ze szlaczkiem niczym M były już kochane – gdyż te zwierzęta były już kojarzone z Maryją… ale więcej o tej jawnej niesprawiedliwości przeczytacie w Świni na sądzie ostatecznym.

Wspominałam, że koty i kobiety jechały w średniowiecznej symbolice na jednym wózku… Postaci kobiet również umieszczano na kościołach, czasami też w roli gargulców, bo – jak się okazuje – kobieta jest tak zła, że nawet diabeł się boi do niej zbliżyć!

Maja Iwaszkiewicz znakomicie też wyjaśnia, dlaczego średniowieczne zwierzęta wyglądały jak wyglądały – część wynikała z braku kontaktu z rozmaitymi istotami i poleganiu na opowieściach, a niekiedy to błędna obserwacja prowadziła do stworzenia nowego gatunku. Co więcej, w tych czasach poświęcano uwagę bardziej symbolice niż estetyce. Autorka opowiada też o średniowiecznych zoologach (przede wszystkim skupia się tu na Albercie Wielkim). Najbardziej jednak czekałam na fragmenty o fantastycznych stworzeniach i – muszę przyznać – że autorka nie kłamała we wstępie, że fani filmu Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć znajdą te istoty w średniowieczu. No i – oczywiście – jako miłośniczka jednorożców jestem ukontentowana tym, że tutaj ich nie zabrakło.

Na wstępie chciałabym zaznaczyć, że znajdziecie tu kolejny dowód na to, że warto pokochać średniowiecze – w tamtych czasach żaden dorosły, poważny, wykształcony człowiek nie powiedziałby Wam, że jednorożce nie istnieją!

To wciąż nie wszystko, co znajdziecie w tej książce – bo jest tutaj także nieco moralne rozprawy na temat zwierząt w średniowieczu, choćby etycznego podejścia do nich – a nawet wegetarianizmu i… procesów sądowych przeciwko zwierzętom! No cóż, jak widać, w wiekach ciemnych można znaleźć wiele fascynujących i pięknych rzeczy, ale i… szokujących i przyprawiających o zawrót głowy…

Nie mogę zapomnieć wspomnieć o tym, że Świnia na sądzie ostatecznym jest cudownie wydana. Na jej stronach możemy znaleźć dawne ilustracje, które dodatkowo pobudzają wyobraźnię czytelnika i wyjaśniają wiele kwestii (choć często też rodzą pytanie – co tu się… dzieje?), a autorka na ostatnich stronach podzieliła się z nami leksykonem zwierzęcych symboli średniowiecznych, który – jak już dowiedzieliśmy się z treści – jest pełen sprzeczności.

Świnia na sądzie ostatecznym to nie tylko książka o średniowiecznym postrzeganiu zwierząt, ale i wspaniała książka historyczna, którą można nazwać też… poprawiaczem humoru. Co więcej, ta lektura może zachęcić do zgłębienia wiedzy na temat tego okresu nawet młodzież (chyba, bo nie wiem, czy niektóre tematy - choćby o samokastracji bobrów - będą odpowiednie dla młodych ludzi), gdyż napisana jest fenomenalnie! Podsumowując – przygoda z Mają Iwaszkiewicz to nauka i wyśmienita zabawa w jednym. Polecam z całego serca!