Patricia Posner - "Farmaceuta z Auschwitz"

Tytuł: Farmaceuta z Auschwitz

Autor: Patricia Posner

Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 320

Ocena: 8/10

Opis:

Kiedy przeciętny człowiek staje się oprawcą…

Przejmujący reportaż historyczny o Victorze Capesiusie, uprzejmym przedstawicielu farmaceutycznym, który po wcieleniu do SS z czasem stał się głównym aptekarzem w Auschwitz. Opowieść o człowieku, który z obojętnością przeprowadzał selekcje nowo przybyłych więźniów, odmawiał wydawania chorym potrzebnych im leków i rozdzielał cyklon B używany w komorach gazowych – gromadząc przy

tym fortunę ze zrabowanych kosztowności i wyrwanych złotych zębów. Po wojnie konsekwentnie wypierał się swoich zbrodni, próbował manipulować świadkami w czasie procesów i śmiał się w twarz ofiarom. W więzieniu spędził jedynie niewielką część zasądzonego wyroku i dożył spokojnej starości otoczony szacunkiem sąsiadów…

Farmaceuta z Auschwitz to opowieść o tym, jak w szczególnych okolicznościach zwykły człowiek może się zamienić w potwora. Opierając się na zebranych dokumentach i relacjach świadków, autorka osadza historię Capesiusa w znacznie szerszym kontekście. Odsłania bliską współpracę koncernów chemicznych z hitlerowcami oraz kulisy powojennych, często nieudanych, rozliczeń zbrodni nazistowskich.

Recenzja:

Książki o Holocauście nie należą do najlżejszych. Zwykle są to lektury, które czyta się powoli, bo ogrom zbrodni, które są w nich opisane, jest zwyczajnie przytłaczający. Nie inaczej było z Farmaceutąz Auschwitz. Autorka w tej niezbyt grubej książce opisała zarówno historię jednego człowieka, jak i historię największej niemieckiej firmy farmaceutycznej – IG Farben.

Victor Capesius przed wojną mieszkał w Rumunii i był przedstawicielem handlowym IG Farben. Pracował z ludźmi wielu narodowości, w tym oczywiście z Żydami, i nikt nie skarżył się nigdy na jego zachowanie. Przeciwnie, był uprzejmy, pomocny i profesjonalny w każdym calu. Nie liczyło się dla niego pochodzenie, liczył się zysk. Capesius był człowiekiem obrotnym, jednym z tych, którzy dadzą sobie radę w każdych okolicznościach. I tak też się stało, kiedy wybuchła wojna. Capesius wstąpił do SS, a kiedy został wysłany do obozów koncentracyjnych i zaczął pełnić funkcję głównego farmaceuty w Auschwitz, postanowił wykorzystać sytuację i wyciągnąć z tego jak najwięcej dla siebie. Patricia Posner kreśli w swojej książce obraz osoby, która jednocześnie bez skrupułów okrada więźniów i przywłaszcza sobie m.in. złoto dentystyczne, czyli złote zęby wyrwane trupom, a z drugiej – bez przerwy myśli o połączeniu się z rodziną zostawioną w Rumunii i konieczności zapewnienia jej stabilnego bytu. Wyłania się z jej historii obraz człowieka pozbawionego kręgosłupa moralnego i skrupułów, przebiegłego i przede wszystkim chciwego.

W pierwszej części książki Posner opisuje losy Capesiusa przed wojną oraz jego poczynania w trakcie wojny. Przybliża do tej pory chyba niezbyt szeroko opisaną działalność ludzi w „szarych garniturach”, czyli pracowników wyższego szczebla firm technologicznych, którzy byli doskonale świadomi tego, co działo się w obozach koncentracyjnych, a mimo tego dla zysku nie tylko na to pozwalali, ale wręcz budowali nowe obozy. Pisze też o makabrycznych eksperymentach prowadzonych w obozach. Dobrym ich podsumowaniem są słowa samego Capesiusa, który stwierdził, że nigdzie indziej nie można było eksperymentować bez takiej żenady jak tam. Jak wspomniałam na początku, czytałam tę książkę powoli: między innymi dlatego, że opisy tych doświadczeń wprawiały mnie w nieustanne zdumienie. Trudno jest uwierzyć, że ludzie mogą być tak nieludzcy. Po języku, którego autorka używa do opisywania tych zbrodni, można zauważyć, że i ona miała z tym problem. Jej książka skłania do licznych refleksji: od tych filozoficznych na temat ludzkiej natury i skłonnościach do czynienia zła, po lingwistyczne dotyczące języka używanego do opisywania hitlerowskich zbrodni.

Drugą część książki autorka poświęciła opisowi procesu, który wytoczono Capesiusowi po wojnie. Niektóre z wykorzystanych przez nią materiałów ujrzały światło dzienne po raz pierwszy właśnie w jej pracy. Ta część była ciut mniej interesująca, ale równie deprymująca – skłaniała do niezbyt wesołych przemyśleń na temat nikłej skuteczności i wydolności wymiaru sprawiedliwości. Ostatecznie Capesius otrzymał wyrok niewspółmierny do swoich przewinień i wyszedł na wolność żenująco szybko. Co jest jednak najbardziej żenujące, to jego postawa przed sądem i to, że do końca życia wypierał się swoich zbrodni. We własnych oczach był ofiarą systemu, a w swoich poczynaniach nie widział nic złego.

Patricia Posner wykonała ogromną pracę, by napisać tę książkę. Farmaceuta z Auschwitz to rzetelna, dobrze opracowana publikacja i jednocześnie przejmujący reportaż, który na długo, a może nawet i na zawsze, pozostanie czytelnikom w pamięci. Z czystym sumieniem mogę go polecić zarówno osobom, które interesują się tematyką Holocaustu, jak i wszystkim innym – to lektura, po którą warto sięgnąć niezależnie od zainteresowań. Bo pamięć o tym, co się wydarzyło w trakcie drugiej wojny światowej, nie powinna nigdy zaginąć.