Zbigniew Białas – „Rutka”

Tytuł: Rutka

Autor: Zbigniew Białas

Wydawnictwo: MG

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 128

PATRONAT KSIĄŻKOWIRU

Opis:

Koszmar życia w getcie, pierwsza miłość, wywózka do Auschwitz.

Skromny rozmiarami dziennik Rutki ujawniony sześćdziesiąt lat po wojnie był sensacją historyczną. Rekonstruując losy dziewczyny w zbeletryzowanej formie Zbigniew Białas w nowej, niecierpliwie wyczekiwanej powieści składa wzruszający hołd nastolatce, której przyszło dorastać w nieludzkich czasach.

Recenzja:

Rutka Laskier miała 10 lat, gdy wybuchła druga wojna światowa. W ostatnim roku życia zaczęła prowadzić pamiętnik, który opisywał codzienne życie w getcie w Będzinie. Przed wywózką do obozu zdołała go ukryć. Kryjówkę wskazała jej Stanisława Sapińska, poprzednia mieszkanka domu, do którego została przesiedlona rodzina Laskierów. Po likwidacji getta Sapińska wróciła do niego, odnalazła pamiętnik dziewczynki… a potem czekała 60 lat z jego ujawnieniem. Nie do końca jestem w stanie zrozumieć, dlaczego zwlekała z tym tak długo, ale publikacja pamiętnika była wielkim wydarzeniem, a Rutkę nazywa się teraz „polską Anną Frank”. Obok pamiętników Dawida Rubinowicza (chłopca z getta w Bodzentynie) jest to jedno z ważniejszych tego typu świadectw Holocaustu.

Zbigniew Białas podjął się opowiedzenia losów dziewczynki w wersji zbeletryzowanej. W książce wykorzystał zaledwie kilka fragmentów pamiętnika Rutki – i szczerze mówiąc, jeśli cały pamiętnik wyglądał jak te fragmenty, podejrzewam, że trudno przez niego przebrnąć. Z ciekawości chciałam do niego zajrzeć, ale niestety nie udało mi się do niego dotrzeć.

Rutka pisała głównie o wydarzeniach z życia codziennego, o spotkaniach z przyjaciółmi, o pierwszych zauroczeniach. Autor wyjaśnia w posłowiu, że im bardziej zagłębiał się w opisywaną przez siebie materię, tym bardziej zdawał sobie sprawę, że życie Rutki domaga się opowieści kameralnej, skupionej na osobie, a nie społeczności. I poniekąd taką kameralną opowieść napisał. Obok opisu życia Rutki znajdują się jednak w tej książce fragmenty traktujące o sytuacji społeczności żydowskiej w Zagłębiu, które szczególnie na początku lekko mnie dezorientowały – bo książka miała być o Rutce, a tymczasem czytamy na przykład o rabinie, któremu Niemcy kazali ściąć brodę, by go upokorzyć.

Jest to króciutka książka, liczy sobie trochę ponad 100 stron, ale jednocześnie jest to niezwykłe świadectwo życia zwykłej dziewczynki, która urodziła się w złym czasie, i która wojny nie przeżyła. Gdy Rutka pisała swój pamiętnik, nie miała pojęcia, że pewnego dnia ujrzy on światło dzienne i że ktoś na jego podstawie napisze książkę. Choć obok toczyła się wojna i dziewczynka była doskonale świadoma jej okrucieństwa, okazuje się, że interesowały ją przede wszystkim pewne nieodłączne elementy dorastania, takie jak pierwsze zauroczenia czy spotkania z przyjaciółmi. To zderzenie opisu błahostek z przerażającą historią zmusza czytelników do refleksji. Jedno jest pewne: ta książka pozwala nam spojrzeć na pełne okrucieństwa życie w getcie oczami nastoletniej, wrażliwej dziewczyny, którą niezwykle łatwo jest polubić. Zapewne książkę Białasa czyta się lepiej niż pamiętnik czternastolatki, a zatem jest to pozycja, którą po prostu warto przeczytać. Ku przestrodze, ku refleksji.