Wywiad z Joanną Żamejć

Dawno nie było na naszym blogu wywiadu, ale mamy nadzieję, że ten, który dla was przygotowałyśmy, to wynagrodzi. Przed wami obiecana i bardzo ciekawa rozmowa z autorką Nawrócenia wiedźmy.

Joanna Żamejć - bibliotekarka z zawodu i zamiłowania, od niemal trzydziestu lat mieszkająca w Niemczech, niedaleko Bermy. Zodiakalna "lwica" ze wszystkimi wadami i zaletami znaku, wielbicielka kotów, urodzona i wychowana w stolicy Warmii, Olsztynie. Kocha to miasto i marzy o powrocie do miasta nad Łyną. W młodości buntowniczka, od dzieciństwa lubiąca wymyślać i opowiadać historyjki - obecnie stateczna pani w średnim wieku, nadal lubiąca "wymyślać i opowiadać". Do tej pory pisała jedynie krótkie opowieści z dreszczykiem dla przyjaciół.

Nawrócenie wiedźmy jest jej pierwszą powieścią - powstałą z miłości do Olsztyna i dumy z własnych, polsko-litewsko-niemieckich korzeni. 

Iga: Na okładce książki można przeczytać, że Nawrócenie wiedźmy powstało z miłości do Olsztyna i dumy z własnych polsko-litewsko-niemieckich korzeni. Może chciałby Pani opowiedzieć o nich coś więcej?

Joanna Żamejć: Mój Ojciec pochodzi z Wileńszczyzny. Moi pradziadkowie – dziadkowie mojego Ojca ze strony matki (a wiec mojej babci) byli drobną polską szlachtą z majątkiem na Wileńszczyźnie, zaś pradziadkowie ze strony dziadka (taty Ojca) byli chłopami ze Żmudzi. Pierwotnie nasze nazwisko brzmiało Żemajtis, dopiero potem zostało spolszczone na Żamejć. Dziadkowie i mój Tato znaleźli się w Olsztynie, jak wielu im podobnych po II Wojnie Światowej, kiedy Wileńszczyzna została przyłączona do Związku Radzieckiego.

Zaś jeśli chodzi o rodzinę mojej Mamy, to mój pradziadek, pochodzący z Kaszub Ferdynand Bieszk, przebywał na emigracji we Fryburgu Badeńskim, gdzie urodził się  jego syn – mój dziadek Stefan Bieszk. Tam też mój dziadek poznał moją babkę: Josefine Bögli – piękną Alzatkę, która z miłości do niego porzuciła swój kraj i po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeniosła się wraz z rodziną Bieszków  do ich ojczyzny.

Stąd właśnie polsko-litewsko-niemieckie korzenie z których zawsze byłam dumna.

Iga: Zanim zabrałam się za Nawrócenie wiedźmy, przeczytałam Pani notkę biograficzną na okładce, zobaczyłam także Pani zdjęcie. Podczas czytania naszło mnie pytanie: pisała Pani na komputerze czy ręcznie? I ile czasu zajęło Pani zapisanie całej tej, niekrótkiej w końcu, historii?

Joanna Żamejć: Piszę zawsze na komputerze – jestem dość leniwą osobą, a na komputerze można „na bieżąco” nanosić poprawki, lub zmieniać to, co się napisało.

A pisanie Wiedzmy trwało dość długo – tym bardziej, że w międzyczasie miałam dość poważny zawał serca, co niestety spowodowało przymusową ponad półroczną przerwę w pisaniu.

Pierwsze strony historii Auszry powstały w Olsztynie, przy kuchennym stole mojej serdecznej przyjaciółki, u której zawsze mieszkam, gdy przyjeżdżam na Warmię. Było to dokładnie 30.05.2012 roku. Pamiętam to, bo byłyśmy zaproszone na imieniny do Andrzeja – wspólnego znajomego. Ale mnie w głowie już „przechadzała” się młoda litewska ragana, więc przyjaciółka poszła na imieniny sama, a ja siadłam i „popełniłam” pierwsze strony powieści.

Książka została wydana 09.06.2015 roku – więc prawie dokładnie trzy lata potem.

Iga: Kolejnym pytaniem, które nurtowało mnie podczas czytania jest to, ile w tej historii prawdy? Które postacie zostały przez Panią wymyślone, które istniały naprawdę lub zostały zainspirowane postaciami historycznymi?

Joanna Żamejć: W Nawróceniu Wiedźmy przewijają się postacie historyczne, choć oczywiście pozwoliłam sobie trochę je „ubarwić”.

Postać Jana z Łajs – Johannesa von Laissen oraz jego brata, Heinka, są autentyczne. Jednakże za wyjątkiem ścisłych danych źródłowych niewiele wiemy o ich usposobieniu czy charakterze, a w przypadku Jana – nie wiadomo nawet czy miał żonę lub dzieci. „Ubarwiając” te postacie pozwoliłam sobie na konfabulacje. To samo zrobiłam, opisując kolejne autentyczne postacie: Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Heinricha IV Dusemera von Arfberg, Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Winricha von Kniprode czy też kanonika Warmińskiej Kapituły, a potem warmińskiego biskupa Jana Stryprocka.

Reszta bohaterów opowieści jest fikcyjna.

Iga: W swojej recenzji zwróciłam uwagę na postać intrygującej ladacznicy Margrit. Zechciałaby Pani opowiedzieć o niej coś więcej?

Joanna Żamejć: Postać Margrit doskonale udowadnia moje twierdzenie, że książka „pisała się sama”. Ladacznica miała być w zamyśle postacią negatywną. Chciałam pokazać, jak poprzez trudny byt młoda kobieta może stać się twarda i egoistyczna, jak walcząc o polepszenie życia staje się osobą bez skrupułów. Nawet jej imię „zapożyczyłam” od kogoś, z kim byłam zmuszona parę lat pracować, a kogo bardzo nie lubiłam. Jednak z biegiem opowieści Margrit nabierała coraz więcej ludzkich, wręcz sympatycznych cech. Nie miałam na to wpływu – po prostu Margrit, jak i wielu innych bohaterów, wymknęła mi się spod kontroli. Nie znaczy to jednak, że Margrit nagle staje się postacią całkiem pozytywną. Jej potencjał nie do końca się ukazał i mogę jedynie zapewnić, że to postać która w drugiej części trylogii bardzo nas zaskoczy.

Iga: A czy Pani miała swoją ulubioną postać, o której pisało się Pani z największą przyjemnością? Czy odniosłam dobre wrażenie, że była nią Auszra – młoda litewska ragana?

Joanna Żamejć: Nie mam jednoznacznie ulubionej postaci. Pisząc dzieje poszczególnych osadników w określony sposób utożsamiałam się z każdym z nich. Auszra na początku książki jest młodą, niedoświadczoną, porywczą dziewczyną – dopiero z biegiem lat i powieści dojrzewa i staje się mądrą raganą.

Myślę, że najbardziej bliską mi postacią jest Daiva – matka Auszry. To dojrzała kobieta, żyjąca ze świadomością, że nadchodzi nieuchronny upadek jej plemienia i kultury. Życie nauczyło ją pokory wobec boskich wyroków, nawet jeśli na swój sposób próbuje się im przeciwstawić. Jest też matką całkowicie oddaną swojej córce i raganą oddaną swojej społeczności. Nie wywyższa się, choć przecież ma władzę. Ona tę „władzę” pojmuje jako służbę wspólnocie. Mądra, przewidująca, gotowa oddać życie dla przetrwania swego rodu. To bardzo silna postać.

Iga: W innym wywiadzie powiedziała Pani, że na początku ta książka nie miała żadnego szkieletu, planu, że po prostu się pisała. Jak to możliwe? Ostateczny efekt pod względem konstrukcyjnym, literackim i każdym innym jest świetny. Ma Pani genialny umysł, czy czekało Panią sporo poprawek? 

Joanna Żamejć: Z chęcią powiedziałabym – mam genialny umysł, ale nie sadzę aby odpowiadało to prawdzie. J

Najwięcej czasu zajmował mi research, bo choć książka jest fikcją – to przecież oparta jest na historycznych faktach i nie chciałam popełnić błędów merytorycznych.

Powieść naprawdę pisała się sama – przynajmniej jeśli chodzi o literacką fikcję. Sytuacje powstawały samoistnie, tak samo jak fikcyjni bohaterowie – musiałam tylko nadać im imiona.

Jedynym planem powieści było ograniczenie czasowe. Wiedziałam, że powieść zacznie się od wybrania miejsca pod powstanie miasta, a zakończy 31 października 1353 – z chwilą nadania Olsztynowi przywileju lokacyjnego.

Poprawki były – choć niezbyt wiele.

Ja po prostu lubię wymyślać i opowiadać, a do tego mam dość rozwiniętą wyobraźnię. Były momenty, kiedy pisząc Wiedźmę świetnie się bawiłam i sama siebie pytałam „co dalej?”

Kiedy człowiek samemu sobie opowiada jakąś historię – na ogół wszystko się udaje, a opowieść rozwija się sprawnie i logicznie.

Iga: Chociaż Pani historia jest znakomita, wiadomo, że wydawnictwa raczej niechętnie patrzą na debiutantów. Pani w dodatku mieszka na co dzień w Niemczech. Jak udało się Pani znaleźć wydawcę, jak wyglądały poszukiwania?

Joanna Żamejć: Kiedy postanowiłam napisać powieść z Olsztynem w tle (pamiętnego maja 2012), spotkałam się z przyjacielem z czasów studiów – autorem paru historycznych książek z regionu, dla którego tłumaczyłam z niemieckiego trochę tekstów źródłowych. Siedzieliśmy w restauracji „Staromiejska”.  Powiedziałam: „Tadeusz – chcę napisać książkę. I chcę, aby ta książka była dobra. Wiem, że umiem opowiadać i wiem że potrafię pisać. ALE: po pierwsze, nie mam i nie mam zamiaru wprowadzać do moich komputerów polskich czcionek, po drugie: obawiam się, że w moją pisaninę mogłoby „wpaść”  parę germanizmów, po trzecie nie mam pojęcia, jak funkcjonuje rynek wydawniczy w kraju. I w tych kwestiach będę potrzebowała Twojej pomocy”.

Tadeusz bardzo mi pomógł we wszystkich trzech kwestiach. Pierwsze fragmenty powieści wysłał mailowo do wydawnictwa (Pracowni Wydawniczej „ElSet”), w którym wydał swoje książki – te fragmenty spotkały się ze sporym zainteresowaniem... i w ten sposób znalazło się wydawnictwo. I zapewniam Panią – że lepiej trafić nie mogłam. Nie wymieniłabym „mojego” wydawnictwa na żadne inne! Bo nie ma nic ważniejszego, niż wydawca, który „wierzy” w książkę, a pani Elżbieta Skóra w tę książkę po prostu wierzy. Ponadto myślę, że wraz z panią wydawczynią, współpracownicami wydawnictwa oraz z „moją” panią redaktor – wszystkie nadajemy na jednej fali.

Ja chyba zawsze byłam „dzieckiem szczęścia” – miałam szczęście w życiu i do ludzi. I wierzę, że tak pozostanie.

Iga: Nie byłabym sobą, gdybym nie spytała o kolejną część. Na końcu Nawrócenia wiedźmy znajduje się krótki rozdział, zapowiedź Perkunowych wyroków. Czy to znaczy, że napisała już Pani kolejną część, czy dopiero się ona tworzy? Czy długo będziemy musieli na nią czekać? Co prawda dopiero skończyłam pierwszą, ale najchętniej przeczytałabym kolejną od razu :)

Joanna Żamejć: Mam nadzieję, że praca nad drugą częścią trylogii nie będzie trwała trzech lat – ale nie potrafię konkretnie odpowiedzieć na to pytanie. Pracuję zawodowo – dość intensywnie, więc na pisanie pozostają mi jedynie wieczory, weekendy i święta.

Mogę więc jedynie powiedzieć: druga część „się pisze”.

Iga: Na koniec może chciałaby Pani powiedzieć kilka słów do naszych czytelników i zachęcić ich do przeczytania Nawrócenia wiedźmy (jeśli moja recenzja jeszcze ich nie przekonała)?

Joanna Żamejć: Hmmmm... ja należę do tej generacji, której mówiono: „nie chwal się, jeśli jesteś dobra – już ktoś to zauważy i odpowiednio doceni”.

Więc może zachętą dla przyszłych czytelników będzie po prostu stwierdzenie, że do tej pory dochodzą mnie same pozytywne wypowiedzi od tych, którzy lekturę mają już za sobą.

Aha: w powieści są „wiedźmy” – czyli mądre kobiety oraz bardzo mądry, choć duży i dziki, kot – to chyba powinno wystarczyć... J

Iga: Dziękuję serdecznie za rozmowę i poświęcony czas. I życzę dużo wolnych chwil na pisanie kolejnej części, bo czekam na nią niecierpliwie. Myślę, że wszyscy, którzy sięgną po Nawrócenie wiedźmy będą J